door Douwe » 22 apr 2013, 20:53
zeer intresant lees voer
R12 niet retrofitten maar vullen met alternatief zonder dure ombouw naar R134a
Hoi,
Iemand ervaring met het vullen van R12 airco's met alternatief koudemiddel R437a in plaats van ombouw naar R134a?
Wellicht handig voor de mensen met een r12-systeem in de oudere Volvo's.
Ik kwam onderstaand stuk tegen op i-net:
Retrofitten van oude R12 airco systemen onnodig!
Wie een klassieke auto bezit en zich gelukkig mag prijzen met de luxe van een aircosysteem, zal
op een gegeven moment tegen problemen aanlopen: de airco werkt niet meer of onvoldoende en
moet gevuld worden. Maar hoe, wat en waar…? Want het oude systeem is gebaseerd op het
inmiddels niet meer verkrijgbare R12 koelmiddel en is daarmee schijnbaar kansloos. Maar schijn
bedriegt. Gelukkig!
Kansloze airco’s of kansrijke airco’s, dat is waar het in dit artikel om draait.
Maar, hoe werkt zo’n ding ook alweer en hoe zit dat nou met al die koelmiddelen als R12, R134a,
R413a, R437a en eventueel nog andere mengvormen? En hoe zit dat nou wérkelijk met al die
adviezen omtrent ombouw of “retrofit” naar R134a?
Allemaal vragen waarvan ik hoop dat die na lezen van dit artikel beantwoord zullen zijn! Ga er
even voor zitten, zou ik zeggen…
Wat achtergronden bij de airco
Een airco onttrekt warmte aan de omgeving, in dit geval dus het door de toch sporadisch
blakende Nederlandse zon opgewarmde interieur van onze klassieker. Althans, voor diegenen
die over deze enorme vorm van luxe beschikken, want in de tijd dat onze klassieke auto’s
gebouwd werden, was airconditioning nog bepaald geen gemeengoed!
Maar goed, nu eerst even terug naar de techniek. Een airco ontleent dus zijn werking aan het
onttrekken van warmte vanuit de omgeving. Dit principe berust op het natuurkundige verschijnsel
dat het energie kost, in dit geval in de vorm van warmte, om een vloeistof te laten verdampen (zie
water koken voor de thee). Bij het condenseren van vloeistoffen geldt omgekeerd dat dit warmte
oplevert, al wordt het wat lastiger om daarvan een pragmatisch voorbeeld te geven. Maar zonder
dat voorbeeld bent u vast al overtuigd dat het zo zal zijn, want in de natuur werken de dingen nu
eenmaal altijd twee kanten op…!
Voor elke vloeistof gelden hierbij andere “verdampingswaardes”, maar het principe is herkenbaar:
u koelt uw verhitte lijf in de zomer met water omdat het verdampende water warmte aan uw
lichaam onttrekt. Zou u daarvoor in plaats van water alcohol gebruiken, dan zal dat sneller
verdampen en dus in kortere tijd warmte aan uw lichaam onttrekken. U krijgt het wellicht zelfs zó
koud dat u de alcohol op een andere manier tot u wilt nemen om weer op temperatuur te komen!
Behalve koelen ontvochtigt een airco de lucht binnen het auto-interieur, simpelweg omdat de
door de airco gekoelde lucht nu eenmaal minder waterdamp kan bevatten dan lucht van een
hogere temperatuur. En daarmee is een airco dus niet slechts iets voor de zomer, maar tevens
nuttig in de overige jaargetijden, en wel om condens op de ramen, veroorzaakt door neerslaand
vocht uit de lucht, te voorkomen.
Doordat de airco de lucht die aan het interieur wordt toegevoerd tevens ontvochtigt, dient het
“overtollige” vocht afgevoerd te worden. Dit is bij stilstand van de auto en werkende airco duidelijk
te zien aan het plasje water dat zich onder de auto vormt.
Werkingsprincipe van de airco: over compressor, condensor en verdamper
Het voorgaande diende even ter inleiding van. Nu over de werkingsprincipes van de airco waarbij
u liefst af en toe naar de schematische voorstelling blikt die op deze pagina is afgebeeld.
De hoofdcomponenten van de airco-installatie zijn de compressor, verdamper, het
expansieventiel, de condensor en uiteraard het koelgas of koelmiddel. Overige componenten zijn
uiteraard niet overbodig, maar voor nu houden we het nog even overzichtelijk.
De compressor comprimeert het gasvormige koelmiddel dat door het comprimeren heet (± 80°C)
wordt. Het gasvormige koelmiddel wordt daarom ter afkoeling naar de condensor geleid: een vóór
de koelvloeistofradiator van de auto geplaatste, radiator die zowel door de rijwind als geforceerd
(koelventilatoren) wordt gekoeld en waarin het warme, gasvormige koelmiddel afkoelt. Hierdoor
condenseert het gasvormige koelmiddel en gaat dit over in de “vloeistoffase”. Vandaar dus dat de
koelventilatoren regelmatig of direct aanslaan wanneer de airco wordt gebruikt zodat het
koelmiddel ook bij stilstand of lage rijsnelheden maximaal wordt “teruggekoeld”.
Vanuit de condensor wordt het inmiddels afgekoelde, vloeibare koelmiddel, nog steeds onder
druk van de compressor, naar de verdamper geleid. Deze bevindt zich in het interieur van de
auto en hier vindt de magische en verkoelende omzetting van het koelmiddel plaats van
vloeistoffase in gasfase: in de verdamper verdampt het koelmiddel en daar is warmte voor nodig
die onttrokken wordt aan het interieur van de auto. En voilá, daar is al dat gedoe hieraan
voorafgaand voor nodig geweest want nu wordt warmte aan het interieur van de auto onttrokken!
De kachelventilator (want de airco vormt gewoon onderdeel van het gehele verwarmings- en
ventilatiesysteem) blaast vervolgens de koude, en tevens ontvochtigde, lucht vanaf de verdamper
het interieur in en u voelt dat aangename koele of zelfs koude briesje in de zomer, in de overige
jaargetijden eventueel weer wat aangewarmd door het toevoegen van warmte via de
verwarmingsinstallatie: in dat geval heeft u dus verregaand gedroogde en verwarmde lucht die
het interieur in wordt geblazen en voorkomt u daarmee die irritante en bepaald niet aan de
verkeersveiligheid bijdragende beslagen ruiten!
Probleem met oude airco’s: het R12 koelmiddel
Een airco verliest in de loop der tijd via verschillende wegen koelmiddel.
Dat kan, afgezien van overduidelijke lekkages, gebeuren via rubber afdichtingen (“O-ringen”) die
niet meer helemaal goed afsluiten maar ook via de rubber slangen die de verschillende
systeemcomponenten met elkaar verbinden. Omdat rubber nu eenmaal niet 100% gasdicht is,
over een “natuurlijke porositeit” beschikt. Niet gewenst, maar het is niet anders. Wat helpt om
deze natuurlijke porositeit tegen te gaan, is simpelweg het regelmatig gebruiken van de airco:
onder die omstandigheden circuleert de olie die door het koelmiddel wordt meegevoerd door het
systeem en vormt zich aan de binnenzijde van de rubber slangen een oliefilm die een barrière
vormt voor het koelmiddel dat via deze weg een mogelijke weg naar buiten zoekt. Ook blijven
afdichtingen op deze manier “gesmeerd” en daarmee soepel waardoor ze niet uitdrogen en
krimpen wat eveneens lekkage van koelmiddel tot gevolg zal hebben.
Maar veel van de airco-systemen in klassieke auto’s zijn inmiddels “leeggelekt” en als zodanig
niet meer functionerend. Maar daarmee nog niet ten dode opgeschreven!
Helaas is “even langs een willekeurige aircospecialist rijden om het systeem opnieuw te laten
vullen” in ons geval geen optie. Want onze airco’s zijn oorspronkelijk voorzien van het zéér
milieuonvriendelijke, want ozonlaag aantastende, koelmiddel R12 (Freon) dat onder het “Protocol
van Montreal” (1995) inmiddels grotendeels en wereldwijd gefaseerd uitgebannen is.
En niet geheel onterecht overigens: het “Global Warming Potential” (GWP) van R12 is hoog: het
laten ontsnappen van 1 kg R12 in de atmosfeer komt qua milieubelasting overeen met een
uitstoot van bijna 8,5 ton aan CO2!
En als u zich dan bedenkt dat de oorspronkelijke vulling van de oude R12 airco in uw klassieker
inderdaad zo rond de 1 kg kan bedragen en dat dat in de loop der jaren dus op de één of andere
miraculeuze wijze toch in de atmosfeer verdwenen is, heeft u als milieubewuste automobilist
inderdaad de komende tijd hier en daar nog wel een CO2 compenserend boompje te planten…!
Het oude R12 koelmiddel is dan ook om goede redenen verbannen en inmiddels is er ook geen
bedrijf meer te vinden dat nog over dit koelmiddel legaal beschikt. Het is zelfs verboden dit
koelmiddel nog te gebruiken, dus moet omgezien worden naar alternatieven om onze oude airco
toch nieuw leven in te blazen!
Ombouw of “retrofitten” naar R134a
Indien u aircospecialisten benadert met uw probleem, zullen ze u veelal adviseren het systeem
om te laten bouwen naar het modernere koelmiddel R134a, dat sinds de ban van R12 algemeen
gebruikt wordt als koelmiddel in moderne auto-airconditioninginstallaties.
Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, want levert weer nieuwe problemen op:
- R134a is weliswaar minder milieubelastend, maar chemisch toch een stuk agressiever
dan het oude R12 koelmiddel. R134a tast daardoor helaas het rubber van de aircoinstallatie
aan (O-ringen, rubber slangen, asafdichting compressor). Onder inwerking van
het koelmiddel zullen de rubber onderdelen langzaam maar zeker “verweken” en
uiteindelijk oplossen en ontstaat daarmee in de loop der tijd een groot en ongewenst
probleem.
- Het koelmiddel dient een additionele taak, namelijk het opnemen van olie uit het systeem
en het transporteren van die olie door het systeem waardoor, elke keer wanneer het
koelmiddel door de compressor loopt, de compressor gesmeerd wordt waardoor deze
niet heet- of vastloopt.
Helaas heeft R134a de vervelende eigenschap zich niet te willen mengen met minerale
oliën, waardoor dit koelmiddel de minerale olie uit ons oude R12 systeem dan ook niet
“opneemt” en door het systeem transporteert. Gevolg: de compressor wordt niet
gesmeerd, met alle gevolgen van dien.
- De filter/droger die in het systeem is opgenomen dient vervangen te worden omdat hier
zich nog restjes minerale olie in zullen bevinden die niet compatibel is met het R134a
koelmiddel.
Een goede “retrofit naar R134a” zou daarom inhouden:
- het vervangen van de olie uit de compressor door een synthetische olie die “gedragen”
kan worden door het nieuwe koelmiddel R134a,
- Het vervangen van alle rubber onderdelen (afdichtingen, slangen) inclusief de
asafdichting van de compressor. Daar die niet R134a bestendig te vinden zal zijn, zou de
compressor in z’n geheel vervangen moeten worden door een moderner exemplaar.
- Het vervangen van de filter/droger.
- Vervolgens zou het systeem “gespoeld” moeten worden om alle residuen van minerale
olie uit het systeem te verwijderen alvorens het systeem gevuld kan worden met vers
koelmiddel in de vorm van R134a.
U kunt zich voorstellen wat voor kostenplaatje dit met zich meebrengt… Veel airco bedrijven
adviseren slechts een gedeeltelijke retrofit waarbij compressor en rubber slangen niet vervangen
worden en vragen daar al zo’n 250 tot 600 Euro voor.
En garantie? Neuh, da’s natuurlijk wat te veel gevraagd bij zo’n oud systeem…
Vervangende koelmiddelen: R413a en R437a
Maar waarom allemaal zo moeilijk als er al sinds het midden van de negentiger jaren al
alternatieve koelmiddelen zijn ontwikkeld ter vervanging van R12?
DuPont heeft rond 1995 het middel R413a ontwikkeld dat specifiek ontworpen is om R12
koelmiddel in oude installaties te vervangen. Het R413a is nadien weer verder “doorontwikkeld”
door DuPont wat resulteerde in het koelmiddel R437a met de cryptische handelsnaam “ISCEON®
MO49Plus”.
Dit koelmiddel heeft de specifieke eigenschappen van R12 waardoor een verdere retrofit
overbodig is. Door de specifieke mengselsamenstelling van het koelmiddel, is het niet schadelijk
voor de rubber onderdelen van de airco-installatie terwijl het koelmiddel in staat is om de
minerale olie uit het systeem op te nemen en door het systeem te transporteren, daarmee zorg
dragend voor de vereiste smering van de aircocompressor.
Deze smering neemt overigens in kwaliteit af bij afnemende hoeveelheid koelmiddel in het
systeem. Vooral daarom is het noodzakelijk de airco-installatie regelmatig (zo om het jaar) bij te
vullen met vers koelmiddel om de vullingsgraad van het systeem weer op het oorspronkelijke
niveau te brengen.
Aircoservice en –vulling met het koelmiddel R437a
Er blijken echter maar zéér weinig bedrijven in Nederland die de mogelijkheid bieden om uw oude
R12 aircosysteem met het koelmiddel R437a te vullen.
Mogelijke oorzaken hiervoor zijn dat het middel zo’n 3 keer duurder is dan R134a, je als
aircospecialist toch weer aparte apparatuur nodig hebt om met dit koelmiddel te kunnen werken
en ja, de markt voor het vullen van oude R12 systemen wordt natuurlijk alleen maar kleiner, dus
echt financieel interessant is het voor de gemiddelde aircospecialist ook niet!
AircoBolt te Geldrop is één van de weinige specialisten in Nederland die deze service wél biedt.
Na vacumeren van het systeem om eventueel restjes oud koelmiddel uit het systeem te
verwijderen, wordt de airco met stikstof gespoeld en onder druk gezet om eventuele lekkages op
te sporen. Vervolgens wordt de airco voorzien van de benodigde hoeveelheid R437a en rijdt u uit
Geldrop weg met een geteste, opnieuw gevulde en weer werkende airco! En dat tegen relatief
lage kosten.
Desgewenst wordt voor het vullen van het systeem tegen een geringe meerprijs een kleine
hoeveelheid fluorescerende olie aan het systeem toegevoegd waardoor u, met een meegeleverd
UV lampje, het systeem in de toekomst eventueel zelf op lekkages kunt controleren. Handig!
Een aanrader voor elke berijder van een klassieker die over een niet of slecht werkende airco
beschikt en door het woud aan koelmiddelen en verkeerde adviezen van aircospecialisten door
de bomen het bos niet meer ziet en als gevolg daarvan deze zomer toch maar weer voor de open
raampjes zou kiezen om via die natuurlijke weg het interieur nog wat te koelen.
Het is niet nodig, de oplossing ligt er: het oude systeem laten vullen met R437a, ramen dicht,
airco aan, ventilator op stand 3 en rijden maar!
Laat de zomer en de zon maar komen! Althans, voor hen die over de luxe van een airco
beschikken… Een werkende dan wel te verstaan…!
Dit artikel is geschreven door Bart Roos (Citroën CX Club Nederland) in samenwerking met
Richard Bolt van AircoBolt.
Laatst bijgewerkt door
Douwe op 22 apr 2013, 21:09, in totaal 1 keer bewerkt.
Wclubs.nl clubs: | W123 | W124 | W126 | W201 | W202 | W210 | OldtimerForum | MB Klassieker | Bus en Camper
SitemapIndex